Uz prigodnu svečanost i verski obred sveštenika ovdašnje crkve u Loznici, obeležena je 213. godišnjica Boja na Loznici, koji se odigrao 1810. godine i kada je praktično odbranjen. Ne samo jedan grad, već i Srbija, Evropa, pravoslavlje i vaskoliko hrišćanstvo. Ustanici, pod vođstvom vojvode podrinjskog Antonija Bogićevića, uspeli su sa 1200 drugova da se suprotstave 12 dana sili od 40.000 vojnika koje je iz Zvornika doveo beg Vidajić, kako je rekao Ljubinko Đokić, pomoćnik gradonačelnika Loznice, a dolaskom Karađorđa, sa 10.000 junaka, sa Varvarina, da odbace silovite atake Osmanlija i donesu mir i slobodu.
Sadašnji loznički hram, koji je obeležio 150 godina, podignut je na kostima ustanika koji su dali živote za rod, srpstvo, Loznicu, Srbiju i Evropu. Svih ovih godina nedovoljno se ističe doprinos srpskih ustanika za odbranu evropske civilizacije, a bio je veličanstven. I Turci su respektovali, kako su govorili, „lozničko gospodstvo Bogićević Ante, od koga se kroz Loznicu ne može proći“. Vojvodina kuća nastavlja da igra značajnu ulogu u srpskom rodu i vlasti. Antina kćerka Tomanija, čija je majka Anđelija iz obližnjih Runjana, postaje supruga Miloševog brata, Jevrema, sa kojim podiže savremeni Šabac, gde se, zahvaljujući njoj, pojavljuje prvi klavir u Srbiji, koji je kupila kćerki Ani, prvi prozor na kući…
Tomanijin i Jevremov unuk Milan postaće prvi kralj savremene Srbije. Upamćeno je da je dolazio na osvećenje crkve u kraju njegove bake Anđelije, pre 150 godina, podignute u selu Lipnici na imanju sveštenika Popovića iz Runjanja. Bio je veliki poštovalac ustanika i uživao je u epskoj pesmi Boj na Loznici, koju je ispevao, dok je bodrio srpske junake, slepi guslar i narodni pevač, Filip Višnjić, koji je rođen u Gornjoj Trnovi, kod Ugljevika. I Filipu su Lozničani, pre 30 godina, postavili spomenik kraj crkve, u znak sećanja na veliko delo koje je iza sebe ostavio kao jedan od najbližih saradnika Vuka Karadžića.
Dugo, skoro do samog pada komunizma, đacima je i škole koja je na istom brdu zabranjivano da dođu do crkve i čuvenog branika grada. U jednoj prilici, to je bilo čak brutalno, i to kada je služio nekadašnji episkop Jovan Velimirović, sinovac Ante Bogićevića. Vladičin tadašnji đakon, Ljubomir Ranković, napisao je tekst u „Pravoslavlju“ u formi pisma slavnom vojvodi Anti Bogićeviću, gde ističe njegovo junaštvo i gospodstvo koje mu priznaju i Turci, „ali, evo, posle toliko godina nastavnici su brutalno sprečili decu da se približe hramu, dok je trajao svečani ophod oko hrama“.
Naravno, reagovala je i Udba, tražeći dokaze da je tako bilo. Sve su potpisali vladika i đakon, ali nije smeo to da učini nijedan tadašnji sveštenik…
Odavno su se, srećom, promenila vremena, pa se sećanja na junake i bogosluženja odvijaju u prisustvu velikog broja đaka, njihovih nastavnika i roditelja iz obližnje škole koja ponosno nosi ime „Ante Bogićevića“, a lokalna vlast, na čelu sa gradonačelnikom Vidojem Petrovićem, obeležava svečano sve datume značajne za prošlost zavičaja i grada i njegove junake, ponosni pored ostalog, i što je Loznica 31. avgusta bila prvi oslobođeni grad u od tada fašista porobljenoj celoj Evropi.
Čuvamo od zaborava i naša stradanja, poput onih oktobarskih, iz aprila 1941. godine, kada je u zloglasnoj fašističkoj kaznenoj ekspediciji u Dragincu i okolnim selima ubijeno, zverski, 3000 meštana, najviše žena, starih bolesnih i dece, pa i beba starih tek nekoliko dana – kaže Petrović. – Uradili smo spomen kompleks dostojan žrtvama, a zatekli smo, pre 20 godina, prostor koji je, na sramotu onih koji su se do tada pitali, bio sastavljen, nažalost, sa baštama u kojima su boravile životinje. Dužni smo da se držimo kulture sećanja. I, u ove dane, su kod nas obeležena stradanja naših ljudi i u Dragincu, i u Cikotama i ostalim selima, ali i Joševi i drugim mestima. Slavimo i poštujemo kneza Ivu od Semberije koji je dao svoje imanje da otkupi od Turaka roblje, zapravo da izbavi mnoge naše meštane sel Donjeg Dobrića.
V.M.
